SSD diskler son 10 yıldır daha ulaşılabilir olmasından dolayı artık iyice yaygınlaştı. Tabi bu disk türü ile birlikte yeni bir teknoloji daha girdi. Öncelikle SSD Trim'in ne olduğu hakkında ufak bir bilgi vermekte fayda var.
SSD Trim Teknolojisi
SSD TRIM, katı hal sürücülerinin (SSD) performansını ve ömrünü artıran bir özelliktir. SSD'lerin yapısı, verileri depolamak için NAND flaş hücrelerini kullanır ve bu hücreler, verileri bloklar halinde saklar. Ancak, verileri silme işlemi geleneksel sabit disk sürücülerine göre farklıdır. Geleneksel sabit disklerde, bir dosya silindiğinde, sadece dosya sistemi dizininden girişi silinir ve veriler fiziksel olarak sürücüde kalır. Bu nedenle, yeni dosyalar için boş alan olarak kabul edilirler. Ancak, SSD'lerde verileri silme süreci daha karmaşıktır.
SSD'lerde veri yazma işlemi, NAND hücrelerine yapılan bilgi yazımıdır. Ancak, verilerin silinmesi biraz farklıdır. Bir veri bloğu (örneğin 4 KB boyutunda) sadece bir kez yazılabilir ve silinemiyor. Eski verileri silmek için, önce bu bloğun içeriği boşaltılır ve daha sonra üzerine yeni veriler yazılır. Bu durum, zamanla performans düşüklüğüne ve SSD'nin ömrünün azalmasına neden olabilir.
İşte burada TRIM devreye girer. TRIM, işletim sisteminin ve SSD'nin birlikte çalıştığı bir özelliktir. Bir dosya veya klasör silindiğinde, işletim sistemi SSD'ye, o bloğun içeriğinin artık kullanılmadığını belirten bir TRIM komutu gönderir. Bu, SSD'nin bu bloktaki verileri fiziksel olarak silmesine ve bloğu boşaltmasına olanak tanır. Dolayısıyla, silinen bloklar yeni veri yazma işlemi için hazır hale gelir, bu da SSD'nin performansını artırır ve ömrünü uzatır.
TRIM, ayrıca SSD'nin "Garbage Collection" (Çöp Toplama) sürecini optimize ederek, silinmiş blokları geri kazanma ve tekrar kullanma sürecini hızlandırır. Bu, SSD'nin yazma işlemleri sırasında daha az gecikme yaşamasına ve daha uzun ömürlü olmasına yardımcı olur.
SSD TRIM, modern işletim sistemlerinde ve SSD'lerde standart bir özelliktir ve genellikle otomatik olarak etkinleştirilir. SSD'nizi düzenli olarak temizlemeniz veya TRIM komutunu manuel olarak çalıştırmanız gerekmez, çünkü işletim sistemi ve SSD bu işlemi arka planda otomatik olarak yönetir.
SSD Trim Özelliğinin Dezavantajları
Aslında tek dezavantajı veri kurtarma ile ilgilidir. Trim özelliği açık bir SSD'yi formaladığınız zaman veya bir veri silme işlemi yaptığınız zaman geri döndürülmesi son kullanıcılar için mümkün değildir.
Klasik mekanik disklerde format veya veri silme yaptığımızda plakalar üzerinde bir silme işlemi gerçekleşmez. ( Bunun için amaçlanmış bir komut veya yazılım kullanılmıyorsa bknz: veri imha ) Sadece yüklü dosya sisteminizde ( NTFS, HFS+, APFS vs.) ilgili alanın en basit haliyle kullanıma açık hale getirilmesidir. Yani o alan üzerine yeniden bir yazım olmadığı sürece tekrar kurtarma işlemi mümkündür.
Fakat SSD disklerde silme işleminden sonra yine bu alanın kullanıma açık olduğu bilgisinin yanında diskin işlemcisi arka planda bu blokları temizlemeye başlar.
İşte bu noktada mekanik disklerin aksine SSD disklerde devreye önemli bir faktör daha girer. Zaman! Mekanik disklerde disk yıllarca çalışsa bile aynı alanda data denk gelmediği sürece kurtarma mümkün iken yukarıdaki grafikte de görebileceğiniz üzere arka planda CPU blokları temizlemeye devam edecektir.
Dolayısıyla bu tür bir veri kaybı yaşadığınız diski asla kullanmaya devam etmeyin. İşletim sistemi yüklüyse bilgisayarı açmayın. Cihazın enerjisini kesmelisiniz.
Asla veri kurtarma programları ile taramaya çalışmayın. Bu işlem devam ettikçe Cpu arka planda temizleme işlemine devam edecektir.
Erken Müdahale Veri Kurtarır
Peki ssd veri kurtarma işlemlerini nasıl yapacağız. Bu tür bir SSD'de son kullanıcıların yapabileceği herhangi bir işlem yoktur. Bunun için ssd veri kurtarma hizmeti veren firmalara başvurabilir.
Laboratuvarımızda bu disklerden veri kurtarma işlemlerinde öncelikle CPU donanımsal olarak devre dışı bırakılır. Daha sonra diskin kullandığı NAND bellekler offline olarak kalıplanır. Ve henüz temizlenmemiş bloklardaki veri dışarı çıkarılır.
Bu işlemler laboratuvar ortamında ve uzman mühendislerin yapabileceği işlemlerdir. Lütfen destek alırken karşılaştığınız insanlara ve firmalara bu konudaki yeterliliklerini sormaktan çekinmeyin.
Temelde SSD disklerden silinen verilerin kurtarılmasının mantığını anlattık. Ama maalesef bu yöntem henüz tüm SSD modelleri için geçerli değildir. Bir çok yeni üretici, binlerce nand türü sürekli geliştirilmektedir. Diskin analizi yapılmadan veri kurtarma işleminin yapılıp yapılamayacağını kesin olarak söylemek mümkün değildir.
